Laatst plofte ik thuis -na flink in de tuin bezig te zijn geweest met graven, poten, harken en sjouwen- voldaan en weltevree op de bank.
De semi-euforische staat waarin ik mij bevond deed me denken aan de vele neurofysiologische mechanismen die hieraan ten grondslag liggen, zoals: het vrijkomen van endorfinen, groeifactoren, stikstofmonoxide (een vaatverwijdende stof) en de invloed die deze stoffen hebben op humeur, pijnstilling, negatieve stress, het immuumsysteem en darmstelsel. Een typisch voorbeeld van top-down regulatie, waarin het brein als directeur het lichaam als fabriek met al zijn arbeiders aan het werk zet om zo het productieproces in een bepaalde (optimale) richting te sturen.
Ik realiseerde me echter korte tijd erna, dat deze gedachtegang niet alleen een reductionistische, maar ook een zeer eenzijdige kijk is op wat er nou werkelijk gebeurd. Er is namelijk (neuro-) fysiologisch gezien sprake van een zeker holisme. Ook vanuit het lichaam wordt via diverse boodschappersignalen, de zogenaamde cytokines, fysiologische reacties uitgelokt in diverse organen, de hersenen inbegrepen.
Beperken we ons tot de spieren, dan heten deze cytokines, myokines. Myo betekent spier (-gerelateerd), kine betekent beweging. Myokines zijn dus stofjes die onder invloed van spieractiviteit en daarmee een bepaalde mate van inspanning in meer of mindere mate worden afgegeven. Deze myokines ‘bewegen’ zich door de bloedbaan’ en zorgen op hun beurt via diverse wegen voor verschillende gezondheidseffecten. Hoewel de teller anno 2020 alweer op zo’n 650 ontdekte myokines staat is de bekendste en meest onderzochte myokine IL-6. In de tabel hieronder zijn een aantal van de belangrijkste effecten van IL-6 beschreven.
De rode draad
Wanneer je de effecten uit tabel 1 op een rijtje zet, komt hieruit een gemeenschappelijk element naar voren: het creëren van een optimaal milieu voor (toekomstige) inspanning. Energiebronnen (vetten en glucose) worden voor de spieren toegankelijk gemaakt. Via het stimuleren van de adrenalineproductie komt het hele lichaam in de ‘fight or flight’-modus. De spijsvertering in het maagdarmkanaal wordt op een laag pitje gezet, zodat er meer zuurstofrijk bloed naar de spieren kan stromen. Ontstekingsprocessen, die het bewegen zouden kunnen belemmeren, worden onderdrukt. Op langere termijn draagt IL-6 bij tot trainingseffecten zoals spierontwikkeling, botvorming en de verminderen van buikvet.
Van deze effecten lijkt alleen het laatste exclusief gekoppeld aan IL-6. Bij de overige processen zijn ook andere myokines betrokken, zoals de interleukines IL-4, IL-7 en IL-15 bij spierhypertrofie en de ‘insulin-like growth factor’IGF-1 bij botvorming.
Myokines voor een betere immuniteit?
In deze tijd waarin Covid-19 en de daaraan gelieerde maatregelen een enorm beslag legt op ons en onze maatschappij is immuniteit ineens een ‘hot topic’. Een sterk immuumsysteem is immers essentieel voor gezonheid en is daarmee optimaal in staat om te ‘sparren’ met virussen en andere micro-organismen.
Er is, mijns inziens, te weinig aandacht -naar wat de befaamde wetenschapper ‘Bernard’ als het mileu typeerde- voor onze (cellulaire) omgeving en hoe wij daarin als mens interageren. In deze visie is er een eenvoudige manier om ons immuumsysteem beter te laten functioneren, namelijk door regelmatig inspanning te leveren. Lichamelijke beweging is namelijk, zoals ik hierboven heb beschreven, gelijk aan fysiologische beweging op het niveau van onze cellen. En welke stofje speelt daarbij een belangrijke rol? Precies, IL-6! Er zijn meerdere onderzoeken die de suggestie ondersteunen dat IL-6 vrijgave tijdens inspanning in staat is specifieke cellen die ons immuumsysteem reguleren te mobiliseren naar de bloedbaan. Tevens zorgt een toediening van IL-6 voor een stijging van ontstekingsremmende cytokines.
Kortom, beweging en met name je fysiek ‘in het zweet werken’ levert tal van gezondheidsvoordelen op voor je lijf (en brein) waarbij myokines -met hierin een hoofdrol voor IL-6- een essentieel stuk van de reactieketen vormen. Dus alle reden om weer die hardloopschoenen, wielrenkleding, zwembroek of fitnessgerei tevoorschijn te halen en weer eens lekker in het zweet te werken. Alle sporten, maar de ook wat fysiekere klussen, of zelfs traplopen tellen -zij het wat wisselende verhoudingen- mee.
Hopelijk geeft dit u na afloop een net zo’n voldaan gevoel als bij mij na mijn ‘tuinklus’ en denkt u dan nog even aan de prachtige dingen die u, voor uzelf, in werking heeft gezet en bekrachtigt dit u in het blijven volhouden van deze zinvolle (sport-) activiteiten. Blijf u verwonderen!
Burgerhout W. De spier als regelcentrum -deel1 Hoe de spieren onze lichaamsfuncties beïnvloeden. Sportgericht 2021; 75: 2-5.
Van der Stede T, Derave W. Myokines, de boodschappers van de spieren. Physios, maart 2021; 1: 12-20.
