De zorg als consumentenindustrie - zijn wij de kraan die blijft stromen?

Wanneer ik nadenk over de zorg en het huidige zorglandschap, bekruipt me regelmatig een gevoel van frustratie. Een recent opiniestuk in Arts en Auto van verslavingsarts Robert van de Graaf raakte een gevoelige snaar. Vanuit zijn expertise in de verslavingszorg gebruikte hij een treffende metafoor:

“De zorg is een consumentenindustrie geworden. Verslavend. Troostend. Direct beschikbaar. En gratis. Een recht. Een constante stroom van comfort en bevestiging, verpakt als behandeling. En zolang we blijven geloven dat zorg de oplossing is, houden we het echte probleem in stand. Sterker nog: we verergeren het.”

Maar wat is dan het echte probleem waar Van de Graaf op doelt?Veel aandoeningen zijn in de kern leefstijlproblemen — en leefstijlproblemen zijn vaak, in bredere zin, consumptieproblemen. Van de Graaf beschrijft het scherp:

“We eten voor troost of gemak. We snuiven voor energie. We slikken of blowen om te slapen. We scrollen om te vluchten. We zitten omdat het zo lekker voelt.”

Niet omdat we zwak zijn, maar omdat onze omgeving is ingericht op directe behoeftebevrediging. “De industrie levert, de omgeving faciliteert, de maatschappij normaliseert — en de zorg? Die bevestigt,” aldus Van de Graaf.

Hoe keren we het tij?

Ook daarover is Van de Graaf helder:

“Willen we echt verandering? Dan moeten we niet beter worden in medisch repareren, maar moediger in gedragsmatige confrontatie. Niet meer zorg, maar meer lef. Niet dweilen met beleid, maar eindelijk de kraan dichtdraaien. En die kraan? Dat zijn wij. Zolang de zorg blijft stromen zoals ze nu stroomt, blijven alle kranen open en verzuipen we – steeds comfortabeler, maar steeds dieper.”

Een prikkelende oproep aan zorgprofessionals om eens kritisch te kijken naar het eigen (dweil)beleid. Verandering begint bij onszelf: bij het onder ogen zien van onze eigen — vaak onbewuste — overtuigingen en de manier waarop die doorwerken in ons handelen in de spreekkamer.

Hoe goed zijn we werkelijk in het uitvragen, diagnosticeren en behandelen van leefstijlproblemen? Begrijpen we de psycho-socio-neuro-endocrino-immunologische interacties tussen mens en omgeving, bekeken vanuit een evolutionair perspectief? Wat weten we van complex trauma, dat zo vaak leidt tot gecompenseerde stresscopingstrategieën — en uiteindelijk tot bijvoorbeeld emotie-eten en andere leefstijlproblemen?

Hoe vaardig zijn we in het duurzaam veranderen van gedrag? En biedt ons zorgsysteem eigenlijk wel ruimte voor de noodzakelijke professionele verdieping en training om dat te kunnen? En vervolgens: krijgen we in onze praktijk voldoende tijd en steun om deze kennis echt te integreren in ons dagelijks werk?

En misschien wel de belangrijkste vraag:

👉 Biedt ons zorgsysteem eigenlijk ruimte voor de professionele verdieping en tijd die nodig zijn om dit écht aan te pakken?

---

💭 Tijd om niet meer te dweilen met beleid, maar de kraan dichter te draaien – bij onszelf te beginnen.

🔹 Wat denk jij? Herken jij deze spanning tussen zorg, consumptie en verantwoordelijkheid in jouw dagelijkse praktijk? Ik ben benieuwd naar jouw visie.