Artrose begint soms in de darmen: hoe je microbioom meehelpt aan laaggradige ontsteking in je gewrichten

Artrose wordt vaak gezien als een puur mechanisch probleem — iets van slijtage, overbelasting of “ouderdom”. Maar steeds meer onderzoek laat zien dat dit beeld te beperkt is.

Zo is er steeds meer overtuigend bewijs waarin laaggradige ontsteking, de darmflora en zelfs de darmbarrière een centrale rol spelen bij het ontstaan én verergeren van artrose. Dit wordt inmiddels ook wel de 'gut–joint axis' genoemd.

Waarom wetenschappers nu naar de darmen kijken bij artrose

Onderzoekers hebben lange tijd gezocht naar vooral genetische en mechanische verklaring voor artrose. Maar een vrij recente systematische review van Gilat et al laat zien dat er sprake is van een ander belangrijk mechanisme: chronische, laaggradige onsteking (LGI) afkomstig uit de darm (1).

Deze review bevestigt dat steeds meer studies — zowel bij mensen als dieren — dezelfde richting op wijzen:

• Darmdysbiose gaat samen met ernstiger artrose

• Een hogere Firmicutes/Bacteroidetes-ratio komt veel voor bij OA

• Een verhoogde darmpermeabiliteit (“leaky gut”) leidt tot hogere LPS-waarden in het bloed

• LPS veroorzaakt synovitis (gewrichtsontsteking), versterkt ontsteking en verergert artrose

• Voeding met veel verkeerde vetten (linolzuur?) en suiker verstoort de darmflora en versnelt dit proces

• Pre- en probiotica kunnen deze dysbiose gedeeltelijk corrigeren

Dit maakt duidelijk dat hoe minder gezond de darm is, hoe actiever het immuunsysteem — en hoe meer schade of pijn in de gewrichten er kan optreden.

Van dysbiose via LGI naar artrose

Het microbioom speelt een belangrijke rol in de aansturing van onze immunologisch evenwicht. Wanneer deze darmflora verstoord raakt, ontstaan er een reeks reacties die relevant zijn voor (het ontstaan van) artrose (1, 2):

1. Dysbiose verhoogt de doorlaatbaarheid van de darmwand

   Hierdoor “lekt” er meer bacterieel materiaal, zoals LPS, naar het bloed.

2. Het immuunsysteem wordt continu maar mild geactiveerd

   Dit veroorzaakt LGI: lees hier meer over LGI

3. In gewrichten ontstaat synovitis

   LPS en ontstekingscellen zorgen voor ontsteking van het gewrichtskapsel en verergeren kraakbeenschade.

4. Artrose wordt pijnlijker en progressiever

   Wat je voelt als “stijfheid” of “slijtage” blijkt vaak een ontstekingsprobleem.

In Figuur 1 hieronder wordt dit nogmaals, maar dan visueel, uiteengezet.

Figuur 1. Van darmdysbiosis naar gewrichtsontsteking leidend tot artrose.

Darmbacteriën aangetroffen in gewrichten

In één studie werden dezelfde bacteriën uit ontlasting (E. faecium en S. hominis) teruggevonden in de gewrichtsvloeistof van mensen met artrose.

Dat suggereert dat bij een verstoorde darmbarrière, bacteriën of hun componenten in gewrichten kunnen belanden — iets wat PNI-onderzoek al langer theoretisch voorspelde.

Vooral mensen met:

• obesitas

• verzwakt immuunsysteem

• slechte voeding

• ondervoeding

• chronische stress

  
  

… lopen meer risico op die verhoogde doorlaatbaarheid.

Obesitas, voeding en stress: belangrijke schakels in de gut–joint axis

De systematische review laat zien dat vooral voeding en gewicht grote invloed hebben op de darmflora en daarmee op artrose.

1. Voeding beïnvloedt direct de darmflora

Dierstudies tonen aan dat:

• vetrijk en suikerrijk eten → dysbiose

• dysbiose → hogere F/B-ratio, meer LPS, meer gewrichtsontsteking

• prebiotica en probiotica → gedeeltelijk herstel van de flora en minder ontsteking

  
  

Dit sluit naadloos aan bij inzichten uit PNI: voeding bepaalt mede hoe permeabel en ontstekingsgevoelig de darmbarrière is.

2. Metabole gezondheid als mediator

Genetische analyses tonen dat sommige darmbacteriën bescherming bieden tegen artrose, deels via hun invloed op:

• basaal metabolisme

• insulinegevoeligheid

• vetopslag

  
  

Een gezonder metabolisme = een gezondere darm = minder gewrichtsontsteking.

3. Stress verhoogt darmpermeabiliteit

Chronische stress verhoogt cortisol, opent de tight junctions in de darmwand, verandert de darmflora en versterkt zo LGI. Stress is dus geen “psychologisch” probleem, maar een biologische factor in gewrichtsontsteking (3).

Hoe sterk is het bewijs?

Deze en nog meer recente studies maken de link tussen darm-microbioom en artrose vrij overtuigend en bevestigen dat:

• darmdysbiose en verhoogde darmpermeabiliteit geen toevaligheden zijn, maar actieve spelers in de pathologie van artrose,

• het “gut–joint axis”-model (darm → immuunsysteem → gewricht) niet langer hypothetisch is, maar ondersteund wordt door diermodellen én humane (menselijke) data,

• levensstijl- en voedingsinterventies — gecombineerd met microbiota-gerichte strategieën — reële én urgente strategieën zijn om artrose te voorkomen of te vertragen.

Wat kun je hier als cliënt of coach mee?

Het goede nieuws is dat deze mechanismen beïnvloedbaar zijn.

Leefstijlinterventies die de darmflora herstellen kunnen ook artroseklachten verminderen, waaronder:

• vezelrijke, plantaardige voeding

• polyfenolen (bessen, groene thee, kruiden)

• gefermenteerde producten

• omega-3 vetzuren

• regelmatige beweging

• betere stressregulatie

• voldoende slaap

• pre- en probiotica (gericht en tijdelijk ingezet)

  
  

Dit zijn interventies die niet alleen pijn verminderen, maar systemisch werken: op energie, stemming, herstel en algehele gezondheid.

Tot slot

Artrose blijkt geen statisch slijtageprobleem, maar een dynamische interactie tussen:

• de darm

• het immuunsysteem

• voeding

• stress

• en de metabole gezondheid

  
  

De wetenschap is nog in ontwikkeling, maar de lijn is helder: een gezonde darm kan een krachtig wapen zijn tegen artrose.

Referenties

1. Chisari E, Wouthuyzen-Bakker M., Friedrich A. W., Parvizi J. (2021). The relation between the gut microbiome and osteoarthritis: A systematic review of literature. PLoS ONE.

2. Gilat, R et al, 2024, The Gut Microbiome and Joint Microbiome Show Alterations in Patients With Knee Osteoarthritis Versus Controls: A Systematic Review, Arthroscopy. 

3. Shaler, CR et al, 2021, Psychological stress impairs IL22-driven protective gut mucosal immunity against colonising pathobionts, Nature Communications.